Χειρόμυλος και τριβείο αλατιού
Ο χειρόμυλος ή μόκρα (Αλβανικά mokёr, a, ra)
χρησιμοποιούταν, για να τρίβει τους κόκκους του σιταριού σε μεγέθη που
να μπορεί το άλεσμα να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή του τραχανά∙ δεν άλεθαν
το σιτάρι, για να το κάνουν αλεύρι. Επίσης χρησιμοποιούταν για το τρίψιμο του
αλατιού. Ο χειρόμυλος αποτελούνταν από δύο κυκλικές και επίπεδες στις δύο εφαπτόμενες
πλευρές πέτρες, που είχαν μήκος διαμέτρου 60 εκ. και πάχος 5-7 εκ. Στο κέντρο
της μιας από αυτές, την οποία τοποθετούσαν
σε επίπεδο και ευρύ μέρος, συνήθως στο δάπεδο του σπιτιού, είχαν στηρίξει
σταθερά σιδερένιο ή ξύλινο άξονα ή κατά την κατασκευή της είχαν αφήσει κυλινδρικό εξόγκωμα. Η άλλη είχε στο
κέντρο μια τρύπα και την τοποθετούσαν πάνω στη σταθερή πλάκα περνώντας τον
άξονα από την τρύπα. Έτσι, επετύγχαναν
να κινείται η πάνω πλάκα κυκλικά και σταθερά πάνω στην ακίνητη. στην
περιφέρεια της δεύτερης πλάκας είχαν στηρίξει κατακόρυφο σιδερένιο ή ξύλινο
άξονα (χειρολαβή) και με την ανθρώπινη δύναμη η δεύτερη πλάκα κινιόταν περιστροφικά
πάνω και σε επαφή με την πρώτη. Η μορφή αυτή χειρόμυλου κυριαρχούσε στην περιοχή
της Αργολίδας. Υπήρχε και άλλη παραλλαγή του χειρόμυλου με βασικό
χαρακτηριστικό η περιστρεφόμενη πέτρα να κινείται μέσα σε κοίλωμα με τοιχώματα
της σταθερής πέτρας. Και στις δύο μορφές το «τάϊσμα» του χειρόμυλου γινόταν από
το άνοιγμα στο κέντρο της περιστρεφόμενης πέτρας. Έτσι , με την κίνηση και το βάρος της
δεύτερης πλάκας έτριβαν το σιτάρι ή το αλάτι. Επειδή σήμερα είναι ακατανόητο να
μιλάμε για το τρίψιμο του αλατιού, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μετά τον ατυχή πόλεμο
του 1897, που τελείωσε με νίκη των Τούρκων κατά της Ελλάδας, η Ελλάδα δεν είχε
να πληρώσει στην Τουρκία την πολεμική αποζημίωση που όριζε η συνθήκη ειρήνης.
Προσφέρθηκαν και δάνεισαν την Ελλάδα οι συνήθεις φίλοι της, οι οποίοι για να
εξασφαλίσουν την επιστροφή των δανεικών επέβαλαν στην Ελλάδα τον λεγόμενο
διεθνή οικονομικό έλεγχο (Δ.Ο.Ε.). Μεταξύ άλλων μέτρων οι δανειστές επέβαλαν να
πωλούνται ορισμένα αγαθά αποκλειστικά, για να έχουν αυτοί τον έλεγχο των
πωλήσεων, από κρατικά καταστήματα τα λεγόμενα μονοπώλια, όπως φωτιστικό πετρέλαιο, σπίρτα και μεταξύ
άλλων και το αλάτι, το οποίο πωλούσαν χονδρό και οι νοικοκυρές για να το
χρησιμοποιήσουν έπρεπε να το τρίψουν. Το τρίψιμο του αλατιού γινόταν είτε με
τον χειρόμυλο, που περιγράφουμε παραπάνω, είτε με μια ωοειδή πέτρα βάρους δέκα
οκάδων περίπου, που κινιόταν με τα χέρια είτε πάνω σε επίπεδη μεγάλη πέτρα (του
Κολιάμη) είτε σε κοίλη (του Πιτσάκη).
 |
| Χειρόμυλοι από την έκθεση των αδελφών Ζήβα στη Λ.Κηφισίας (Λήψη 22-09-2013) |
Χειρόμυλος και τριβείο αλατιού